Reinier Janssen over Verkeersangst
Een uitgebreid interview met Reinier Janssen over Verkeersangst door Marleen Kruitwagen van Toscawrites.

Wat is verkeersangst?
‘Verkeersangst maakt deel uit van een heel spectrum aan angsten. Angsten worden vaak aangewakkerd door zaken uit het verleden. Deze zaken zijn op dat moment vaak niet de directe oorzaak van de angst die je voelt. Mensen zeggen niet: ‘deze angst heeft te maken met iets uit mijn jeugd’, omdat ze het niet zo ervaren.’

Hoe ontstaat verkeersangst?
‘Het kan ontstaan na een ongeluk, maar het kan ook komen door een rotonde die iemand eng vindt. Het begint bij die ene rotonde en daarna vermijdt hij alle rotondes. Er is ooit iets gebeurd op een kruispunt wat een hevige indruk heeft gemaakt. Iemand durft dat kruispunt niet meer over. Verkeersangst kan je heel lang verborgen houden. Voor jezelf en voor de omgeving.’

Ontstaat het van de een op de andere dag?
‘Je kunt het vergelijken met hoogtevrees. Dat kan ook in eens ontstaan. Je hebt nooit ergens last van gehad, je klimt op een ladder en durft niet meer naar beneden. Je bevriest. Het overkomt je en de angst op dat moment verlamt je. Wat ik bij mijn cliënten merk, is dat er op dat moment iets wordt aangewakkerd. In jouw geheugen wordt een laatje opengetrokken met iets wat je bijvoorbeeld als kind heel eng hebt gevonden.’

Kan dat een trauma zijn?
‘Ja, sommige mensen hebben bijvoorbeeld moeite met invoegen op een snelweg. Ze denken: ‘er rijden twee vrachtwagens achter elkaar en daar pas ik nooit tussen’.
Als het spits is, kun je lang staan wachten. Het zou zo maar kunnen dat zo iemand vroeger een keer ‘voor de grap’ opgesloten is en daardoor engtevrees heeft ontwikkeld. Door de therapie die ik toepas pakt je brein vanzelf het stuk erbij wat de angstgevoelens op dit moment bij je aanwakkert.’

Is er altijd een verband tussen ‘iets van vroeger’ en verkeersangst?
‘Ja, ook al lijkt het op het eerste gezicht niet zo. Niet durven in te voegen op de snelweg hoeft niet door engtevrees te komen. Het kan ook zijn dat iemand vroeger heel neerbuigend behandeld is geweest en daardoor een, latent, minderwaardigheid-gevoel heeft gekregen. Door de spanning die op zo’n stressmoment ontstaat, kan dat minderwaardigheidsgevoel in een keer toeslaan. ‘Zo meteen lukt het me niet en dan heb ik gefaald. Wat zullen ze wel niet van me denken.’

Hoeveel mensen hebben last van verkeersangst?
‘Er zijn 1,2 miljoen mensen met verkeersangst. Dat varieert van tunnelvrees en angst voor de snelweg tot het helemaal niet meer durven rijden. Het zijn vaak niet reële angsten. Voor de cliënt is het wel reëel. Hij ervaart een zodanig stressniveau waardoor hij een ongeluk kan veroorzaken.’

Wanneer wordt het voor iemand onhoudbaar?
‘Dat verschilt per persoon. De een heeft het er voor over om twee uur om te rijden om een bepaalde verkeerssituatie te vermijden. Hij vindt dat geen probleem want ‘dat doe ik al twintig jaar’. Het wordt pas echt lastig als je in tijdnood komt of wanneer anderen van jou afhankelijk zijn. Ik had laatst iemand op gesprek die haar kinderen straks zelf naar school wil brengen. Zij durfde geen auto meer te rijden en wilde alvast maatregelen nemen voor het moment dat haar kinderen naar school moeten.’

Meer vrouwen dan mannen?
‘Ja, maar dat wil niet zeggen dat vrouwen per definitie slechter rijden dan mannen. Ik denk dat ze eerder toe durven te geven dat er wat aan de hand is. Het is wel een feit dat vrouwen een minder ontwikkeld ruimtelijk inzicht hebben. Zij voelen dat aan en met inparkeren zie je dan ook vaak dat een vrouw er meer tijd voor neemt.’

Wat is jouw aanpak?
‘EMDR. Dat pas ik altijd toe met angsten en trauma’s. EMDR staat voor Eye Movement Desensitization and Reprocessing. Met EMDR ga je naar het moment toe wat de cliënt als meest vervelend heeft ervaren. Daar maakt hij in zijn gedachten een soort dia van en dat wordt het startpunt van de sessie. Ervaringen die je overdag opdoet, verwerk je gedurende de REM (Rapid Eye Movement) slaapperiode. Als je een trauma oploopt, is dat verwerkingsproces niet goed gegaan. De gebeurtenis en het nare gevoel blijven in je centrale hersengedeelte rondzingen. Elke keer als je in een zelfde soort situatie terechtkomt, komt die angst boven.’

Wat gebeurt er bij EMDR?
‘Bij EMDR zetten je hersenen als het ware een deurtje open naar de plek waar je de gebeurtenis mag verwerken. De een verwerkt lineair; die hebben een auto-ongeluk gehad waarna ze verkeersangst kregen en gaan met EMDR terug naar het moment van het ongeluk. De ander gaat terug naar zijn jeugd, het gezin, de schooltijd. Dat gebeurt automatisch, je brein pakt er zelf bij wat het nodig heeft. Soms zien mensen geen beelden voor zich, hebben ze alleen een bepaald gevoel. Het is bijzonder dat deze mensen zonder beelden van het ene gevoel naar het andere gevoel schieten.’

Hoe is EMDR ontstaan?
‘Na de Falkland oorlog heeft een legerarts ‘per ongeluk’ ontdekt dat soldaten hun trauma’s konden verwerken als hij ze in die REM bewustzijn bracht door met zijn hand voor hun ogen te bewegen. Die beelden kent iedereen wel. De therapeut of arts gaat met zijn hand op een bepaalde snelheid heen en weer voor het gezicht van de cliënt die de hand met zijn ogen moet volgen. De meeste therapeuten gebruiken een koptelefoon die op een bepaald tempo tikjes laat horen. Dat werkt net zo goed en het is minder vermoeiend voor de behandelaar.’

Hoe lang duurt een sessie?
‘Maximaal twee uur en vaak is de angst dan weg. Alles bij elkaar ben je in drie sessies klaar: een intake, de sessie met EMDR en de nabespreking met bekrachtiging waarin we praten over omgaan met toekomstige situaties.’

Mag iedereen EMDR toepassen?
‘Nee, je moet een ervaren psychosociaal therapeut zijn. EMDR is geen speelgoed. Je moet de juiste vragen stellen, in kunnen grijpen en bij kunnen sturen.’